غار نمكدان (طولانیترین غار نمكی جهان)
قشم نام جزیرهای است در خلیج فارس و در استان هرمزگان، با مساحت 1491 کیلومترمربع كه حدود 5/2 برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنى بحرین میباشد. همچنین جزیره قشم بزرگترین جزیره غیر مستقل دنیا و بزرگتر از ۲۲ کشور جهان است. همچنین جمعیت كل جزیره قشم معادل 98.829 نفر میباشد.
طبق آخرین تقسیمات کشورى امروزه شهرستان قشم 64 شهر و
روستا دارد. شهر قشم نیز در شرقىترین نقطه جزیره واقع شده كه با وجود این كه شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسى ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و خاور، دید به تنگه هرمز، نزدیکى به بندرعباس و ...) از قدیم واجد اهمیت بوده و عمدهترین سکونتگاه جزیره محسوب مىشده است. انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلى توسعه منطقه آزاد تجارى- صنعتى قشم نیز بر اهمیت این شهر افزوده است.
موقعیت جغرافیایى جزیره قشم
این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمالخاوری به جزیرهى هرمز، از خاور به جزیرهى لارک، از جنوب به جزیرهى هنگام و از جنوبباختری به جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسى محدود مىگردد.
طول جزیره از بندر قشم، تا بندر "باسعیدو" در انتهاى جزیره را در منابع مختلف بین 100 تا 130 کیلومتر تخمین زدهاند و بیشتر روى طول 115 و 120 کیلومتر تکیه شده است. عرض جزیره نیز در نقاط مختلف متفاوت بوده و بهطور كلی به سه عرض: کم (بین طبل و سلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) تقسیم بندی میشود. با این وجود، "عرض متوسط" جزیره قشم را 11 کیلومتر مىتوان محاسبه كرد.
دیدنیهای جزیره قشم
جزیره قشم بیشترین سواحل و کرانهها را در بین جزایر خلیج فارس به خود اختصاص داده است. سواحل زیتون، سیمین، جزایر ناز، سوزا، مسن، شیبدراز، سلخ و دوستکو از دیدنىترین سواحل جزیره قشم محسوب مىشوند.
از ویژگىهاى ساحلشناختى این جزیره، تنوع سواحل صخرهاى، ماسهاى و گلى آن است که چنین خصوصیتى بهطور یکجا در کمتر جزیرهاى یافت مىشود. سواحل شنى و ماسهاى نقرهفام و سیمین براق نیز از دیگر انواع سواحل در جزیره قشم محسوب مىگردند. ساحل صخرهاى زیتون، ساحل شنى سیمین و سواحل گلى لافت و جنگلهاى حرا، تنوع سواحل قشم را نشان مىدهند. ساحل صخرهاى ریگو معروف به "ساحل لاکپشتها" نیز از دیگر سواحل زیباى جزیره قشم است که لاکپشتها در آنجا براى نفسگیرى و تغذیه به روى آب مىآیند.
از دیگر جاذبههای طبیعی و كمنظیر این جزیره زیبا میتوان به غار نمكدان (طولانىترین غار نمكى جهان) اشاره كرد:
کوه نمکى (کوه نمکدان)
در فاصله 90 کیلومتری شهر قشم و در بخش انتهایی جنوبباختری جزیره (تقریبا به موازات ساحل جنوبی) کوه گنبدی شکلی به نام نمکدان (با ارتفاع 237 متر از سطح دریا) قرار دارد كه از سه مسیر قابل دسترسی است:
از طریق بندر باسعیدو، دوستکو و کانی (28 کیلومتر )
از طریق بندر سلخ، گمیران، کارگه (26 کیلومتر)
از طریق گورمی، کانی (16 کیلومتر)
طبق تقسیم بندی Bosak et all 1998 كوه نمكدان جزو گروه گنبدهای نمكی غیرفعال قرار میگیرد كه بر روی سطح بالایی آن سنگ نمك كمتری وجود دارد كه با گذشت زمان نیز مقدار آن در اثر انحلال كمتر شده است، ولی سنگ گچ آن زیاد میباشد.
ساختار نمکى این کوه كه از انباشته شدن صخرههاى آذرین با رسوبات تشکیل شده است با بقایاى معادن نمک باستانى و چشمههاى آب شور، به خودى خود یک "اثر تاریخى طبیعى دیدنی" با امکانات آموزشى و تفریحى را به وجود آورده است.
گنبدهای نمكی
غارهای نمكی عموما در گنبدهای نمكی به وجود میآیند. اگر گنبدهای نمكی در مناطق خشك و نیمه خشك از نظر اقلیمی مانند جنوب ایران واقع گردند، به علت بارش كم پدیدار شدن آنها در سطح زمین دوام بیشتری داشته و در آنها احتمال به وجود آمدن غارهای نمكی بیشتر میباشد. در مناطق پرباران گنبدهای نمكی به علت انحلال زیاد سنگ نمك از بین رفته و فرصت ایجاد غار در آنها بسیار كم است و یا از وسعت و طول زیادی برخوردار نمی باشند.
گنبدهای نمكی واقع در ناحیه جنوبخاوری رشتهكوه زاگرس (زاگرس: دارای ریشه اوستایی و به نام كوه بزرك) از قرن 17 مورد علاقه كاوشگران و محققان علوم زمین بوده است، ولی پدیدههای كارستی آن به ندرت مورد توجه قرار گرفته است و فقط یادداشتهایی به صورت پراكنده طی 4 دهه اخیر ارایه شده است. (واژه "كارست" در زمین شناسی به پدیده انحلال سنگ و ایجاد حفرات در آنها اطلاق می شود.)
در سالهای 1997، 1998و 1999 تعدادی از دانشجویان "دانشگاه چارلز" جمهوری چك بر اساس علاقه خود به جنوب ایران (جزایر قشم، هرمز و لارك) سفر نمودند تا از نزدیك گنبدهای نمكی این جزایر را بررسی و اطلاعات اولیه را جمعآوری و پدیدههای كارستی را مورد مطالعه قرار دهند.
در مطالعات اولیه در مورد غارهای نمكی در جنوب ایران در سال 1999در جزیره هرمز تعداد 20 پدیدهی انحلالی سطحی و عمقی گزارش گردیده كه تنها 3 سیستم غار با طول بیشتر از 100متر گزارش شده است. در گنبد نمكی قشم پدیدههای انحلالی سطحی و عمقی بسیاری وجود دارد كه طویلترین غار این مجموعه به نام (غار نمكدان 3) در قسمت جنوبخاوری این
گنبد با درازای (6400 متر) به عنوان "طولانیترین غار نمكی جهان" شناخته میشود.
مشخصات غار نمكدان
درون غار به ویژه در اعماق آن، تاریک است و برای مشاهده استالاکیتهای بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پرنور است. سقف را قندیلهای مرمرین و بلورین در اشکال مختلف پوشش دادهاند كه منظرهای بدیع را به وجود آورده است.
جریان آب نمک در کف غار نیز از منظرههای دلپذیر غارهای نمکی جزیره قشم است.
رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غار سبب فروچکیدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیلها میشود كه شکل آن را پیوسته تغییر داده یا قندیلهای جدیدی میسازد.
غار نمكدان ۳ داراى یك دریاچه نمك به عمق یك متر در فاصله ۱۶۰ مترى دهانه ورودى است. این غار داراى چندین تالار بزرگ و كوچك است كه اولین تالار آن در فاصله ۶۷۰ مترى ورودى آن قرار دارد.
از دل کوه نمکدان یک جریان آب زیر زمینی دائمی میجوشد كه راه را به خارج میگشاید و پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به صورت چشمه نمک در دامنه کوه ظاهر میشود كه در گودال مقابل خود حوضچهای طبیعی به رنگ سفید به وجود میآورد. منظره این حوضچه از دور همچون برف زمستانی دیدنی است. این چشمه در تمام طول سال جریان دارد.
نمک های کوه نمکدان از بهترین نوع نمک سر سفره شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد كه به همین دلیل میتواند به عنوان نمک طبی به ویژه برای مصرف ورزشکاران حرفهای به صورت کپسول مصرف شود.
نظیر غار نمکدان جزیره قشم در کمتر نقطهای از ایران دیده شده است و تحقیقاتی که اخیرا بر روی فضای داخلی نمکدان انجام شده است، حاکی از قابلیت ویژه آن است.
باقی ماندن و تنفس در داخل غار نمکدان قشم می تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتیهای تنفسی کمک کند.
در مطالعات و تحقیقات كنونی علاوه بر كاوشهای اشاره شده، بررسیهایی در رابطه با تعیین سن غار با استفاده از روشهای ایزوتوپی و همچنین بررسیهایی در رابطه با نرخ بالا آمدن گنبد نمكی نمكدان قشم با استفاده از روشهای مختلف از جمله ایزوتوپ كربن 14در دست انجام میباشد.
به طور حتم ارزش دیدن مسیر غار نمکدان و محیط اطراف آن همراه با تسهیلات جهانگردی لازم به حدی است، که بخش اعظم نیاز ایرانیان و خارجیان شیفته به دیدار از مناطق دیدنی منحصر به فرد کره زمین را برآورده مینماید.
فرصت را از دست ندهید!